پل سردار زنجان

پل حاج سید محمد (پل سردار) مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان زنجان، بر روی رودخانه زنجان رود واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ مهر ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۴۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این پل در جنوب شرقی زنجان بر روی رودخانه زنجان رود و در مسیر زنجان به همدان قرار گرفته و در حدود سال ۱۳۰۰ه.ق توسط حاج سید محمد موسوی از روحانیون عصر مشروطیت و با هزینه حاج یوسف ارباب که از تجار و متمولین زنجان در دوره ناصرالدین شاه بوده ساخته شده است. درازای پل حدود ۱۰۴ متر و عرض آن ۵/۶ متر است. پل دارای سه چشمه یا دهانه بزرگ و دو دهانه کوچک بر روی پایه‌های سنگی با طاق‌های جناغی است. پایه‌های پل تا ارتفاع دو متر با سنگ‌های سفید به ابعاد ۵۵*۱۰ سانتی‌متر و ملات ساروج ساخته شده و در داخل و هسته پایه‌ها از سنگ‌های درشت رودخانه استفاده شده است. پایه‌های پل در جهت بالا دست چند ضلعی و در پایین دست نیم دایره است. دهانه میانی پل که بزرگ‌تر از دیگر دهانه‌ها است، ۲۰/۹ متر عرض و از سطح آب حدود ۵۰/۸ متر ارتفاع دارد. دهانه‌های جانبی پل نیز ۸۰/۴ متر ارتفاع از سطح آب و ۹۰/۴ متر پهنا دارند. در میانه دهانه‌های اصلی پل و بر روی پایه‌ها، دو دهانه کوچک‌تر با طاق جناغی و عرض ۳۰/۲ متر ساخته شده است. به جهت ارتفاع زیاد دهانه میانی، این دهانه از وسط به طرفین شیب ملایمی دارد و با سنگ‌های رودخانه‌ای مفروش شده است. تمام طاق‌ها و بدنه اصلی پل با آجرهایی به ابعاد ۵*۲۵*۲۵ سانتی‌متر ساخته شده است. دهانه‌های عریض طاق‌ها با قوس ضربی همراه با چشمه طاق‌هایی به همین شیوه، جلوه خاصی به پل بخشیده است. بستر رودخانه در محل برپایی پل، سنگ فرش بوده است و بعداً توسط سازمان میراث فرهنگی با سنگ‌های رودخانه‌ای بازسازی شده است. سطح گذرگاه پل، جان پناه‌هایی در طرفین دارد. در هسته آجری این پل نیز فضاهای خالی طاقدار زیادی تدارک دیده شده که این امر باعث سبکی وزن پل، فشار کمتر بر پایه‌ها و صرفه جویی در مصالح می‌شود. این فضاها به تعداد ۱۲ عدد، در پایه‌های متکی بر کناره‌های رودخانه و در فاصله بین دهانه‌ها تعبیه شده است. تمام طاق‌ها و بدنه اصلی پل با آجرهایی به ابعاد ۵*۲۵*۲۵ سانتی متر ساخته شده است. بستر رودخانه در محل برپایی پل، سنگ فرش شده بود که بعد از خرابی، توسط سازمان میراث فرهنگی با سنگ‌های رودخانه ای بازسازی شده است.